top of page

Ιδιότητες των μετάλλων

Χρυσός (Gold)

Οι μοναδικές ιδιότητες του χρυσού, και η σπανιότητα του είναι η αιτία που οι άνθρωποι τον λάτρεψαν, από τους πανάρχαιους πολιτισμούς μέχρι σήμερα. Ο χρυσός δεν οξειδώνεται (σκουριάζει), και δεν φθείρεται. Είναι όλκιμος (τραβιέται σε σύρμα) τόσο λεπτό, όσο η τρίχα από τα μαλλιά. Είναι ελατός (γίνεται πλάκα) πολύ λεπτή επίσης. Σφυρηλατείται πολύ εύκολα. Έχει μοναδικό χρώμα και λάμψη. Λόγω της εξαιρετικής του αγωγιμότητας, ο χρυσός χρησιμοποιείται στην κατασκευή απαιτητικών ηλεκτρονικών συσκευών. Δεν έχει τοξικότητα, και δεν προκαλεί αλλεργίες .

Ο χρυσός πάντα ασκούσε ιδιαίτερη γοητεία στους ανθρώπους. Με αυτόν έφτιαχναν, νομίσματα, κοσμήματα, κτερίσματα για τους νεκρούς, μετάλλια, και άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Η εκτίμηση την οποία έτρεφαν οι άνθρωποι για το χρυσό έχει αποτυπωθεί στις γλώσσες όλων των λαών. Και στην Ελληνική γλώσσα από την αρχαία μέχρι την σημερινή η λέξη χρυσός σαν επίθετο, χρησιμοποιείται για να προσδώσει τον ανώτερο και πολυτιμότερο χαρακτήρα. Χρυσή καρδιά, χρυσοί γάμοι, χρυσός κανόνας, χρυσή τομή, χρυσούς αιών κ.λ.π.

Χρυσά αντικείμενα συναντάμε ήδη σε προϊστορικούς, και σε όλους τους μετέπειτα πολιτισμούς. Ειδικά στον Ελληνικό χώρο, στον Κρητομυκηναικό πολιτισμό, ο χρυσός ήταν από τα αγαπημένα υλικά των καλλιτεχνών και των ανθρώπων της εποχής . Δείγματα της δουλειάς τους απαράμιλλης τέχνης βρέθηκαν σε τάφους της Κρήτης και των Μυκηνών. Στην κλασική Ελλάδα χρησιμοποιούσαν χρυσό και στην κατασκευή αγαλμάτων. Για το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου στον Παρθενώνα, είχαν χρησιμοποιηθεί 1.137 κιλά χρυσό. Στο Βυζάντιο ο χρυσός ήταν σχεδόν το αποκλειστικό μέταλλο για την κατασκευή κοσμημάτων. Χρησιμοποιείτο επίσης και για την κατασκευή νομισμάτων, τα κωσταντινάτα, τα οποία οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας χρησιμοποιούσαν και για να αποθησαυρίζουν τις οικονομίες τους.

Το χημικό σύμβολο του χρυσού είναι Au, λειώνει στους 1337ο C, και έχει ειδικό βάρος 19,3 είναι δηλαδή εξαιρετικά βαρύ υλικό. Η περιεκτικότητα ενός κράματος σε χρυσό μετριέται με τα καράτια: 24 καράτια είναι 100% χρυσός, 18 καράτια είναι 75% χρυσός. Για λόγους κόστους, και για άλλους λόγους, γίνεται πρόσμιξη του χρυσού με άλλα μέταλλα, για την δημιουργία των διαφόρων κραμάτων χρυσού. Στον πίνακα φαίνεται η αναλογία στη «λέγα», δηλαδή στην πρόσμιξη (εκτός του χρυσού) για την δημιουργία των διαφόρων κραμάτων χρυσού.

ΧΡΩΜΑ ΧΡΥΣΟΥΑΝΑΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΤΗ ΛΕΓΑ (ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ)Κίτρινο50% ασήμι,50% χαλκός Λευκό (Λευκόχρυσος)Νίκελ,ψευδάργυρος, χαλκός, μαγνήσιο, ασήμι, παλλάδιο Ροζ 90% χαλκός, 10% ασήμι ΠράσινοςΜεγάλη αναλογία ασήμι και κάδμιο Μπλε-ΓκριΣίδηρος

Ο καθαρός χρυσός στην μαστορική διάλεκτο, λέγεται βενέτικο χρυσό, ονομασία που ξεκινάει από τα βενέτικα φλουριά, που αποτελούνταν από καθαρό χρυσό. Στην αρχαία Ελλάδα είχε την ονομασία ακήρατος χρυσός, δηλαδή ανόθευτος, και στον Ηρόδοτο υπάρχει η έκφραση «άπεφθος χρυσός», δηλαδή, καθαρός. Για τον χρυσό ενίοτε χρησιμοποιείται η λέξη μάλαμα (π.χ. μαλαματένιο δαχτυλίδι). Η λέξη προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη μάλαγμα, που σημαίνει, κάτι που επεξεργάζεται (μαλάσσεται) εύκολα. ΄Οσο για την λέξη ΄”χρυσός” που χρησιμοποιούμε σήμερα, η χρήση της χάνεται στις απαρχές της Ελληνικής ιστορίας. Χρησιμοποιείται βεβαίως στα Ομηρικά έπη, αλλά πολλούς αιώνες πριν από τον Όμηρο στις πλάκες της γραμμικής γραφής Β την οποία έγραφαν και μιλούσαν οι Μινωίτες, ο χρυσός λεγόταν ku-ru-so. Η αφετηρία της λέξης αυτής που είναι περίπου η ίδια που χρησιμοποιούμε σήμερα 3.500 χρόνια αργότερα, ανάγεται στος Φοίνικες με τους οποίους οι Μινωίτες είχαν συναλλαγές.

Έχει υπολογιστεί, ότι ο συνολικός όγκος χρυσού που έχει παραχθεί και χρησιμοποιηθεί κατά την διάρκεια της ιστορίας, δεν υπερβαίνει τα 8.000 κυβικά μέτρα, δηλαδή περίπου 155.000 τόνοι. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Χρυσού (WGC),από αυτή την ποσότητα οι 55.000 τόνοι είχαν εξορυχθεί μέχρι το 1950, και οι υπόλοιποι 100.000 τόνοι, από το 1950 μέχρι σήμερα.


Αριστερά. Ράβδος χρυσού που χρησιμοποιείται σήμερα. Η αγοραπωλησία του χρυσού γίνεται σε ράβδους βάρους 400 ουγκιών, δηλαδή 12 κιλά και 441 γραμμάρια. Οι ράβδοι αυτές αφορούν κυρίως τα κρατικά και τραπεζικά θησαυροφυλάκια. Οι ιδιώτες αποταμιεύουν σε ράβδους μικρότερων βαρών όπως π.χ. μιας ουγκιάς (31.1 gr), ή σε ράβδους 100 gr.

Δεξιά . Ράβδος χρυσού του 4ου αι. μ.Χ. Φέρει την σφραγίδα του Φλαβιανού, ο οποίος ήταν θησαυροφύλακας του Ρωμαίου αυτοκράτορα, και του Λουκιανού, που ήταν ο αυτοκρατορικός εκτιμητής. Βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο. Τα χρυσά νομίσματα που συγκεντρώνονταν από φόρους στις περιοχές της Ρωμαικής αυτοκρατορίας, οι τοπικοί αξιωματούχοι τα έλιωναν σε ράβδους και τα έστελναν αμέσως στο παλάτι, προς αποφυγή λαθροχειριών.

Ο χρυσός είναι ένα υλικό που αδιάκοπα ανακυκλώνεται ανά τους αιώνες. Ευτυχώς κάποιοι ανέκοψαν την αέναη ανακύκλωση χρυσών έργων τέχνης, όπως ο Μέγας Πέτρος τσάρος της Ρωσίας, ο οποίος είχε απαγορεύσει το λιώσιμο χρυσών αντικειμένων του παρελθόντος, και έτσι σώθηκαν αξιόλογα έργα τέχνης. . Με τον χρυσό καταπιάστηκαν και οι αλχημιστές τον μεσαίωνα και πιό πρόσφατα, που προσπαθούσαν να μετατρέψουν τον μόλυβδο σε χρυσό, με την βοήθεια της φιλοσοφικής λίθου. Η παραγνωρισμένη και δυσφημισμένη αλχημεία υπήρξε ένα σημαντικό κεφάλαιο στην περιπέτεια του ανθρώπου για την κατάκτηση της γνώσης. Οι αλχημιστές, δεν κατάφεραν να φτιάξουν χρυσό, αλλά η αναζήτησή τους έβαλε τις βάσεις της επιστήμης της χημείας, της φαρμακολογίας και της Ιατρικής.

Ένα μελανό σημείο στην Ιστορία των ανθρώπων σε σχέση και με τον χρυσό, είναι η σφαγή των αυτοχθόνων της Αμερικής Ίνκας, Μάγιας και Ατζέκων από τους Ισπανούς κατακτητές, λόγω της απληστίας τους για όλο και περισσότερο χρυσό.

Ο χρυσός για λόγους προσφοράς και ζήτησης, αλλά και λόγω των τεράστιων δυσκολιών στην εξόρυξη και την επεξεργασία του (που είναι ενίοτε οικολογικά επιβλαβής), είναι εξαιρετικά ακριβός. Όσο πιο ψηλά είναι η ζήτηση του χρυσού και η τιμή του, τόσο πιο βαθιά κατεβαίνουν οι χρυσωρύχοι στα έγκατα της γης για να τον βρουν. Υπάρχει σήμερα ορυχείο στη Νότιο Αφρική, που κατεβαίνει στο απίστευτο βάθος των 3.300 μέτρων κάτω από την γη. Στο Jewelpedia καθημερινά σας δίνουμε την τρέχουσα τιμή του χρυσού σε ευρώ / κιλό.

Κάποιοι ευαίσθητοι καταναλωτές, αλλά και λίγοι συνειδητοποιημένοι επιχειρηματίες, θέτουν πρακτικά το θέμα της παραγωγής χρυσού με οικολογικό τρόπο, χωρίς την χρήση κυανιούχων και υδραργύρου, καθώς επίσης και τον ηθικά ορθό τρόπο παραγωγής, χωρίς την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας, και χωρίς την καταστροφή των κοινοτήτων των ιθαγενών στις περιοχές εξόρυξης. Ο κοινωφελής οργανισμός EcoAndina με έδρα την Αργεντινή, παρέχει τεχνογνωσία και ενισχύει κοινότητες ιθαγενών στις Άνδεις, προκειμένου να παράγουν χρυσό με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή με κοσκίνισμα του χώματος, και την χρήση πηγών ενέργειας φιλικών στο περιβάλλον. Υπάρχουν εργαστήρια, κυρίως στην Γερμανία και την Αγγλία, που προμηθεύονται τον χρυσό για τα κοσμήματα που παράγουν από αυτόν τον οργανισμό.


Αυτοφυή ψήγματα χρυσού, διαστάσεων 0,5 cm x 1 cm x 1,5 cm.. Προέρχονται από το ορυχείο Zapata, στην περιοχή Santa Elena de Uairen, της Βενεζουέλας.

Ο χρυσός υπήρξε ανέκαθεν το επενδυτικό και αποθησαυριστικό καταφύγιο των ανθρώπων, ειδικά στις περιόδους οικονομικής αστάθειας, αβεβαιότητας και πολέμων. Στην Ελλάδα επί δεκαετίες οι άνθρωποι αποθησαύριζαν και συναλλάσονταν με χρυσές αγγλικές λίρες. Τα τελευταία χρόνια σημαντικό ρόλο στο καθημερινό παιχνίδι της προσφοράς και της ζήτησης που καθορίζει τις τιμές του χρυσού, παίζουν επιθετικά κερδοσκοπικά κεφάλαια, που τοποθετούν ή αποσύρουν στην αγορά του χρυσού και των άλλων πολυτίμων μετάλλων, τεράστια ποσά. Το αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών είναι η έντονη καθημερινή διακύμανση της τιμής του μετάλλου.

Από την πλευρά της φυσικής θα επισημάνουμε ότι ο χρυσός έχει στον πυρήνα του μονό αριθμό πρωτονίων, έχει δηλαδή 79 πρωτόνια, πράγμα που συνεπάγεται την τρομερή σπανιότητα του υλικού αυτού στη φύση . Στη φάση της δημιουργίας των υλικών στο σύμπαν, ένα άτομο χρυσού αναλογεί σε ένα εκατομμύριο άτομα σιδήρου. Τέλος ένα ακόμη στοιχείο της μοναδικότητας του χρυσού είναι το χρώμα του. Είναι το μοναδικό μέταλλο με κίτρινο χρώμα στη φύση.


ΑΡΓΥΡΟΣ (Silver)

Στην καθημερινή γλώσσα συνήθως λέγεται ασήμι. Η λέξη ασήμι προέρχεται από την έκφραση «άσημος άργυρος», που σημαίνει άργυρος χωρίς σήμανση. Ως πρός την ετυμολογία της λέξης άργυρος, αυτή προέρχεται από την λέξη “αργός” της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Το επίθετο “αργός” είχε την σημασία “λαμπέρός”. Από την λέξη άργυρος προήλθε η λατινική λέξη argentum, και από αυτήν οι αντίστοιχη λέξη σε πολλές ευρωπαικές γλώσσες.

Ο άργυρος είναι μέταλλο λευκό, το χημικό του σύμβολο είναι Ag, και είναι μεταξύ των μετάλλων ο καλύτερος αγωγός της θερμότητας και του ηλεκτρισμού. Το ειδικό του βάρος είναι 10,49 gr/cm3. O άργυρος όταν γυαλιστεί, έχει έντονη μεταλλική λάμψη, καθώς επίσης εμφανίζει την μεγαλύτερη επιφανειακή αντανακλαστικότητα από όλα τα μέταλλα, γι’ αυτό χρησιμοποιείτο στην κατασκευή καθρεπτών. Δεν οξειδώνεται πολύ κατά την επαφή του με του αέρα και το νερό, παρά μόνον εμφανίζεται μία επιφανειακή οξείδωση, λόγω της δημιουργίας ενός λεπτού στρώματος θειούχου αργύρου, Ag2S. Η οξείδωση αυτή δημιουργείται όταν ο άργυρος έρχεται σε επαφή με το θειάφι (π.χ. SO2 ) που υπάρχει στον ατμοσφαιρικό αέρα. Σπάνια στη φύση βρίσκεται αυτοφυής (καθαρός) άργυρος, αλλά τις μεγαλύτερες ποσότητες τις παίρνουμε από κοιτάσματα, όπου υπάρχουν ενώσεις του αργύρου με άλλα χημικά στοιχεία.

Στην κλασική Ελλάδα ο άργυρος ήταν το μέταλλο από το οποίο γίνονταν τα νομίσματα αλλά και η βάση για όλους τους οικονομικούς υπολογισμούς και τις συναλλαγές, όπως ήταν για πολλά χρόνια στη σύγχρονη εποχή ο χρυσός. Οι Αθηναίοι της κλασσικής περιόδου είχαν ορυχεία αργύρου διάσπαρτα σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο, τα λεγόμενα αργυρεία, Τα μεγαλύτερα ήταν τα αργυρεία του Λαυρίου, που θεωρούνται και η βάση της οικονομικής ισχύος των Αθηνών. Νομίσματα από άργυρο κατασκεύαζαν επίσης οι κάτοικοι της Λυδίας στην Μικρά Ασία ήδη από το 700 π.Χ. αλλά και πολλοί ακόμα πολιτισμοί και έθνη στην διάρκεια της ιστορίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε 14 τουλάχιστον γλώσσες η λέξη «άργυρος» και η λέξη «χρήμα» συμπίπτουν. Και στην ελληνική γλώσσα αργύρια ονομάζονται τα χρήματα (τα 30 αργύρια του Ιούδα), και οι λέξεις φιλάργυρος, αργυραμοιβός, εξαργυρώνω κ.λ.π. έχουν το ίδιο συνθετικό.

Σήμερα το 33% του παραγόμενου ασημιού, χρησιμοποιείται στην παραγωγή κοσμημάτων, και 3% για παραγωγή νομισμάτων και μεταλλίων, και το υπόλοιπο στη βιομηχανία, όπως π.χ. στις φωτογραφικές πλάκες. Η τιμή του αργύρου είναι η χαμηλότερη συγκρινόμενη με τα τέσσερα πολύτιμα μέταλλα. Στο Jewelpedia καθημερινά σας δίνουμε την τιμή του αργύρου σε ευρώ/κιλό.

Το μεγαλύτερο μέρος του αργύρου παράγεται στο Περού και στο Μεξικό. Για την παραγωγή κοσμημάτων δεν χρησιμοποιείται καθαρός άργυρος, αλλά κράματα που έχουν βελτιωμένες ιδιότητες. Το πιό συνηθισμένο είναι το κράμα sterling silver που περιέχει 925 μέρη καθαρού αργύρου, στα χίλια μέρη κράματος.

Ιστορικά ο άργυρος έχει χρησιμοποιηθεί ευρύτατα στην παραγωγή φαρμάκων. Από την εποχή του Ιπποκράτη, μέχρι τα μέσα του προηγούμενου αιώνα και την ανακάλυψη των αντιβιοτικών, ένα σημαντικό μέρος των φαρμάκων που παρασκεύαζαν οι άνθρωποι είχε σαν βάσει άλατα ή οξείδια αργύρου.

Στη μυστικιστική παράδοση των λαών ο άργυρος συνδέεται με την σελήνη, και εν συνεχεία με την «θηλυκή» πλευρά των πραγμάτων, την πιο συναισθηματική, πιο αινιγματική και πιο μαγική. Κοσμήματα από άργυρο, αλλά και χρηστικά και διακοσμητικά σκεύη κατασκευάζονταν σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Ειδικά κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και πιο πρόσφατα, στον Ελληνικό χώρο, τα κοσμήματα (που έχουν την ονομασία Παραδοσιακά Ελληνικά Κοσμήματα) και τα εκκλησιαστικά είδη κατασκευάζονταν σχεδόν αποκλειστικά σε ασήμι

Αναθηματική πλάκα αφιερωμένη στον Ήλιο του 2ο αι. π.Χ. Απεικονίζει την Κυβέλη σε άρμα λεόντων. Είναι κατασκευασμένη από επιχρυσωμένοάργυρο, και έχει χρησιμοποιηθεί η τεχνική ρεπουσσέ. Βρέθηκε στην περιοχή του Ai Khanoum στο βορειοανατολικό Αφγανιστάν, και σήμερα φιλοξενείται στο Εθνικό Μουσείο της Καμπούλ.

Είναι ένα κράμα χαλκού και ψευδαργύρου. Η αναλογία των δύο μετάλλων στο κράμα ποικίλει. Η συνήθης περιεκτικότητα του ορείχαλκου σε ψευδάργυρο κυμαίνεται από 30% – 45%. Αναλόγως με την χρήση για την οποία προορίζονται, προστίθενται στα κράματα ορειχάλκου μικροποσότητες άλλων μετάλλων όπως κασσίτερος, ή μαγγάνιο, ή μόλυβδος κ.λ.π..Το κάθε ένα από αυτά τα κράματα αποκτά κάποια επιθυμητή ιδιότητα όπως π.χ. τα μολυβδούχα κράματα ορειχάλκου έχουν καλύτερη ροή κατά την χύτευση. Ο ορείχαλκος μοιάζει στην εμφάνιση και στις ιδιότητες με τον μπρούτζο, και συχνά συγχέεται με αυτόν. Έχει πολύ καλές ακουστικές ιδιότητες, και χρησιμοποιείται στην κατασκευή μουσικών οργάνων, σαξόφωνο, τρομπόνι, τούμπα κ.λ.π.


ΟΡΕΙΧΑΛΚΟΣ (Brass)

Ο ορείχαλκος χρησιμοποιήθηκε στην μεταλλουργία ήδη από το 3500 π.Χ, για την κατασκευή όπλων, εργαλείων και διακοσμητικών αντικειμένων. Την εποχή εκείνη οι τεχνίτες έπαιρναν τον ψευδάργυρο από την καλαμίνα, ημιμορφίτη ή σμιθσονίτη. Μετά το 1700 μ.Χ. κράματα ορειχάλκου έχουν χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή χυτών ή πρεσσαριστών ψευδοκοσμημάτων. Το πρώτο κράμα ορειχάλκου που βρήκε ευρεία εφαρμογή στην κοσμηματοποιία είναι το κράμα Pinchbeck που πήρε το όνομά του από τον εφευρέτη του. Το κράμα αυτό περιέχει 25% ψευδάργυρο και αποδείχτηκε με τα χρόνια πως έχει πολύ ικανοποιητική αντίδραση στην οξείδωση. Στη σημερινή εποχή για την κατασκευή κοσμημάτων χρησιμοποιείται ένα κράμα ορλέιχαλκου με 15% ψευδάργυρο. Το κράμα αυτό που έχει την ονομασία rich low brass, έχει ικανοποιητική αντοχή στην οξείδωση και την διάβρωση, και έχει καλή συμπεριφορά σε διάφορες κατεργασίες όπως το γυάλισμα.



Κεφαλή του μεγάλου βασιλιά των Σουμερίων Σαργών. Κατασκευασμένο από ορείχαλκο με την τεχνική ρεπουσσέ και χάραξη. Ύψος 30 cm. Βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Βαγδάτης.


ΜΠΡΟΥΤΖΟΣ (Bronze)

Είναι ένα κράμα χαλκού 88%, και κασσίτερου 12%. Σε ειδικές περιπτώσεις περιέχει μικρές ποσότητες άλλων μετάλλων όπως αρσενικό, αντιμόνιο ή μόλυβδο. Το αρσενικό και το αντιμόνιο προσδίδουν σκληρότητα στο κράμα, ενώ ο μόλυβδος διευκολύνει την χύτευσή του. Το χρώμα του μπρούτζου μοιάζει με τον χρυσό, και οξειδώνεται ελάχιστα. Η οξείδωση του μπρούτζου έχει πράσινη απόχρωση όπως και του βασικού συστατικού του του χαλκού. Ο μπρούτζος μπορεί να οξειδωθεί τεχνητά (πατίνα) με ενδιαφέροντα αισθητικά αποτελέσματα. Στην πράξη συχνά μπερδεύουμε τον μπρούτζο με τον ορείχαλκο.

Αντικείμενα και κοσμήματα από μπρούτζο χρονολογούνται από τις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ. Ο μπρούτζος έχει χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή όπλων, χρηστικών και διακοσμητικών αντικειμένων, σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς. Παρά την δυσκολία στην εξεύρεση του κασσίτερου, ο μπρούτζος είχε μεγάλη διάδοση κατά την αρχαιότητα. Αυτό εξηγείται από την σκληρότητα και την αντοχή των όπλων και των χρηστικών αντικειμένων που κατασκευάζονταν από αυτόν. Θα σημειώσουμε επίσης την εύκολη χύτευση του υλικού, που έδινε την ευχέρεια στον τεχνίτη να κατασκευάσει περίτεχνα δημιουργήματα.

Η ονομασία μπρούτζος (ιταλικά bronzo) οφείλεται στο λιμάνι που υπήρχε στην ιταλική χερσόνησο κατά τους αρχαίους χρόνους με την ονομασία Brundisium (Το σημερινό Μπρίντιζι). Το λιμάνι αυτό ήταν φημισμένο για την παραγωγή και την διακίνηση αυτού του κράματος Στην αρχαία Ελλάδα είχε την ονομασία «κρατέρωμα». Η λέξη αυτή έχει την ίδια ετυμολογική ρίζα με τις λέξεις κραταιός, κράτος κ.λ.π. λόγω της δύναμης και της αντοχής αυτού του κράματος. Στην Αποκάλυψη του Ιωάννη ο μπρούτζος ονομάζεται σαν χαλκολίβανος, και ο Διόδωρος Σικελιώτης τον ονομάζει «χαλκόν χρυσοειδή»


Το μπρούτζινο αυτό μουσικό όργανο ονομάζεται «σείστρον». Από τα άγκιστρα ήταν κρεμασμένα εννέα κουδουνάκια τα οποία παρήγαγαν μουσικούς ήχους. Το σείστρον (από το ρήμα σείω) ήταν ένα είδος κροτάλου, το οποίο έπαιζαν κατά την διάρκεια θρησκευτικών τελετών αυλήτριδες ή χορεύτριες, οι ονομαζόμενες κροταλίστριες. Το συγκεκριμένο αντικείμενο είχε κατασκευαστεί τον 1ο μ.Χ. αιώνα στη Ρώμη, όπου και βρέθηκε. Χρησιμοποιείτο κατά την διάρκεια θρησκευτικών τελετών, προς τιμήν της Ίσιδας. Η λατρεία της Ίσιδας, μετά τον θάνατο της Κλεοπάτρας και του Μάρκου Αντώνιου διαδόθηκε από την Αίγυπτο σε πολλές περιοχές της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και στην ίδια την Ρώμη, όπου κατασκευάστηκε δίπλα στο Πάνθεον, ναός αφιερωμένος στη θεά. Το σείστρον της φωτογραφίας βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο. Στην άκρη του υπάρχει μία καθιστή γάτα., η οποία ήταν κυρίαρχο θρησκευτικό σύμβολο της αρχαίας Αιγύπτου. Στην πίσω όψη του σείστρου, υπάρχουν παραστάσεις με φαλλούς και κουκουνάρια, σύμβολα γονιμότητας και καλοτυχίας. Σήμερα χρησιμοποιούνται αυτά τα μουσικά όργανα στις θρησκευτικές τελετές των κοπτών ορθοδόξων χριστιανών της Αιγύπτου.


Χαλκός (Copper)

Ο χαλκός είναι ένα μέταλλο με χαρακτηριστικό κοκκινωπό χρώμα. Είναι το πρώτο μέταλλο που χρησιμοποίησαν οι άνθρωποι πριν από 7.000 περίπου χρόνια για να κατασκευάσουν όπλα και εργαλεία, αλλά αργότερα κοσμήματα και διακοσμητικά. Η σημασία του μετάλλου αυτού και η μεταλλουργία του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε οι ιστορικοί να ονομάσουν αυτή την περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας «Εποχή του χαλκού». Τα χρόνια εκείνα το πιο γνωστά ορυχεία χαλκού ήταν στην Κύπρο, γι αυτό αργότερα οι Ρωμαίοι ονόμασαν τον χαλκό «cyprium», και αργότερα “cuprum”από την Ασσυριακή ονομασία για την Κύπρο, που ήταν «Kipar”. Από αυτές τις λέξεις προήλθε και η σύγχρονη ονομασία στην αγγλική , που είναι copper. Η Ελληνική ονομασία «χαλκός» προήλθε από την λέξη χάλκη (κάλχη) που θα πει πορφυρός, λόγω του χρώματος του

Η μεταλλουργία (επεξεργασία ) του χαλκού είναι γνωστή στους ανθρώπους τουλάχιστο από την 5η χιλιετία π.Χ. στον πολιτισμό των Χαλδαίων . Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν ευρέως και την μέθοδο της χύτευσης για την κατεργασία του χαλκού, και παρήγαγαν χάλκινα γλυπτά που βρέθηκαν στους τάφους των Φαραώ. Κατά τον Πλίνιο , η τελειοποίηση της τέχνης της χύτευσης, οφείλεται στον Σάμιο Θεόδωρο τον Ράκκο, τον 7ο αι. π.Χ. Στους κλασσικούς χρόνους οι τεχνίτες σε όλη την Ελλάδα κατασκεύασαν χυτά χάλκινα αγάλματα απαράμιλλης τέχνης και αισθητικής, όπως ο ηνίοχος των Δελφών, ο Ζεύς του Αρτεμισίου, ο έφηβος των Αντικυθήρων κ.λ.π. Πολύ μεγάλη συλλογή από χάλκινα αντικείμενα και αγάλματα υπάρχει στο Αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας, όπου υπάρχει και μία εξαιρετική περιγραφή για τον τρόπο κατασκευής των χυτών χάλκινων αγαλμάτων. Στη σύγχρονη εποχή, ένα πασίγνωστο έργο από χαλκό, είναι το Άγαλμα της Ελευθερίας, που βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού της Νέας Υόρκης. Το άγαλμα αυτό, είχε δωρίσει η Γαλλία στην Αμερική το 1886, έχει ύψος 46,5 m., έχει κατασκευαστεί με την τεχνική repousse, και περιέχει 83,6 τόνους χαλκού.

Οι αλχημιστές στο μεσαίωνα, είχαν για τον χαλκό το σύμβολο , που είναι και το σύμβολο του πλανήτη Αφροδίτη. Σημειωτέον ότι στην Κύπρο λάτρευαν ιδιαιτέρως την Αφροδίτη. Τα κράματα του χαλκού, ορείχαλκος και μπρούτζος, ήταν γνωστά επίσης από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Σήμερα ο χαλκός αποτελεί συστατικό πολλών ακόμη κραμάτων όπως ο αλπακάς που χρησιμοποιείται στην κατασκευή διακοσμητικών αντικειμένων. Το χημικό σύμβολο του χαλκού είναι Cu, και το ειδικό του βάρος είναι 8,96. Ο χαλκός οξειδώνεται μόνον επιφανειακά. Όταν οξειδωθεί, δημιουργείται στην επιφάνειά του ένα στρώμα πράσινης σκουριάς.

Τις μεγαλύτερες ποσότητες χαλκου, τις παίρνουμε με επεξεργασία του ορυκτού κυπρίτης (cuprite). Ο κυπρίτης έχει χημικό τόπο Cu2O, και σκληρότητα 3,5. Σπανίως προκύπτουν κομμάτια κυπρίτη, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην κοσμηματοποιία.



Ψήγμα αυτοφυούς χαλκού, που πάνω του έχει αναπτυχθεί η χαρακτηριστική πράσινη σκουριά του χαλκού. Δεξιά κυπρίτης κομμένος καμπουσόν από το ορυχείο Ray, στην Αριζόνα Η.Π.Α.


ΑΛΠΑΚΑΣ (Alpaca)

Με αυτή την λέξη αναφερόμαστε σε κάποια κράματα που έχουν χρώμα ασημί, και αποτελούνται κυρίως από χαλκό, νικέλιο και ψευδάργυρο, σε αναλογία κατά προσέγγιση 60-20-20. Σε άλλες χώρες είναι περισσότερο γνωστά σαν “Nickel Silver” ή “German Silver” ή “white metal” ή “white bronze”. Στην Ελλάδα για τα κράματα αυτά χρησιμοποιείται και ο όρος «αρζαντό». Έχει επίσης προταθεί η ονομασία “νεάργυρος”.

Έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς σαν υποκατάστατα του ασημιού, για κατασκευή κοσμημάτων ή σκευών. Είναι κατάλληλα για την κατασκευή μουσικών οργάνων όπως φλάουτα, σαξόφωνα και τρομπέτες γιατί παράγουν ωραίο ήχο. Δεν πρέπει όμως να χρησιμοποιούνται στην κατασκευή μαγειρικών σκευών γιατί υπάρχει κίνδυνος διάχυσης του χαλκού, και δηλητηρίασης.

Η μεταλλοτεχνία του αλπακά για την κατασκευή κοσμημάτων και διακοσμητικών είναι παρόμοια με του ασημιού όσον αφορά την συγκόλληση και τις οξειδώσεις. Είναι πιό δύσκαμπτος όσον αφορά την εξέλαση και εξόλκηση και είναι αρκετά πιό σκληρός από το ασήμι για χαράξεις.

Ιστορικά τα κράματα αυτά ήταν γνωστά από αιώνες στην Ινδία με την ονομασία Tutenag και στην Κίνα με την ονομασία Paktong (που θα πει λευκός χαλκός). Από εκεί τα έφεραν Ευρωπαίοι έμποροι στις αρχές του 18ου αιώνα. Οι Ιάπωνες ονομάζουν αυτό το κράμα Haku Do που σημείνει λευκός χαλκός (Haku = Χαλκός). Η λέξη Αλπακάς προέρχεται από το όνομα της Αυστριακής εταιρίας Alpacca Prima N.S που παρήγαγε αυτό το υλικό.

Ο αλπακάς ανήκει στην οικογένεια κραμάτων που έχουν σαν πρωτεύον συτστατικό τον χαλκό και στην αρχαία ελληνική γλώσσα είχαν την ονομασία κρατέρωμα. Το νικέλιο προστίθεται σε αυτή την περίπτωση λόγω της ισχυρής χρωστικής του δύναμης ώστε το κράμα να αποκτήσει αργυρόλευκο χρώμα. Όσο αυξάνεται η περιεκτικότητα του νικέλίου το χρώμα του κράματος γίνεται πιό λευκό αλλά συγχρόνως αυξάνεται η σκληρότητά του. Στην περίπτωση που το κράμα πρόκειται να χυτευτεί προστίθεται μόλυβδος σε αναλογία 5-10% ο οποίος αυξάνει την ευτηκτικότητα. Στην περίπτωαη που θελουμε να αποκτήσει ευκαμψία και ελατότητα προστίθεται μαγνήσιο.



Βραχιόλι κατασκευασμένο από κράμα λευκού μετάλλου (αλπακά). Έχει δημιουργηθεί με την μέθοδο του χαμένου κεριού (χύτευση), στην κεντρική Νιγηρία, περί το 1950. Εκτέθηκε στο πανεπιστήμιο του Exeter, σε έκθεση για την Αφρικανική μεταλλουργία.


ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΜΕΤΑΛΛΑ (Precious Metals)

Λέγονται και ευγενή (noble) μέταλλα. Στην πρώτη γραμμή της κατάταξης ιστορικά τοποθετείται ο χρυσός και το ασήμι, που στη συνείδηση όλων των ανθρώπων είναι τα κυρίαρχα πολύτιμα μέταλλα. Σήμερα πολύτιμα μέταλλα θεωρούνται ακόμη η πλατίνα και το παλλάδιο, και ακόμη τα όχι τόσο γνωστά μέταλλα της οικογένειας της πλατίνας που είναι, το ιρίδιο, το ρουθήνιο, το ρόδιο και το όσμιο.

Σε παλαιότερες εποχές η τιμή των πολύτιμων μετάλλων, παρουσίαζε μικρές διακυμάνσεις. Για αυτό το λόγο πριν από την εξάπλωση των τραπεζών, οι άνθρωποι συνήθιζαν να αποθησαυρίζουν τις οικονομίες τους σε πολύτιμα μέταλλα. Τα τελευταία χρόνια η διακύμανση της τιμής των πολύτιμων μετάλλων είναι τόσο έντονη, που έπαψε η επένδυση σε αυτά να είναι ένα συντηρητικό αποταμιευτικό καταφύγιο, και έγιναν ένα επιθετικό πεδίο για τζογάρισμα. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του ρόδιου. Τον Ιούνιο 2008 η τιμή του ήταν 10.100 $ η ουγκιά, και στις αρχές Δεκεμβρίου του 2008 η τιμή είχε πέσει στα 785 $ η ουγκιά. Δηλαδή μέσα σε 5 μήνες είχε χάσει το 93% της αξίας του!

Ο όρος πολύτιμα μέταλλα αντιδιαστέλλεται με τον όρο βασικά (βιομηχανικά) μέταλλα (base metals). Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται ο χαλκός, ο ψευδάργυρος, ο κασσίτερος και ο μόλυβδος.


ΜΕΤΑΛΛΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ (Metal Properties)

Εξέλαση είναι η κατεργασία όπου ένα φύλλο μετάλλου, περνιέται ανάμεσα στα ράουλα ενός ηλεκτροκίνητου κυλίνδρου, δηλαδή ανάμεσα σε δύο περιστρεφόμενους ατσάλινους κυλίνδρους ώστε να λεπτύνει και συγχρόνως να αποκτήσει μεγαλύτερο μήκος. Η ιδιότητα αυτή των μετάλλων λέγεται ελατότητα.(malleability) Στην περίπτωση που αντί για φύλλο μετάλλου, έχουμε σύρμα, η επιμήκυνση αυτή λέγεται εξόλκηση, και η ιδιότητα των μετάλλων να τραβιούνται σε λεπτά σύρματα λέγεται ολκιμότητα.(ductility) Ο χρυσός π.χ. είναι ένα εξαιρετικά όλκιμο υλικό, αφού ένα γραμμάριο χρυσού μπορεί να γίνει τόσο λεπτό σύρμα, ώστε να έχει μήκος χιλιομέτρων. Σε παλαιότερες εποχές που δεν υπήρχαν οι μηχανές, η εξέλαση και εξόλκηση των μετάλλων, γινόταν με σφυρηλάτηση (hammering). Η σφυρηλάτηση χρησιμοποιείται στην μορφοποίηση των μετάλλων, με την τεχνική ρεπουσσέ. Ειδικά ο σίδηρος επιδέχεται σφυρηλάτηση μόνο σε κατάσταση ερυθροπύρωσης (forging).

Κατά την κατεργασία των μετάλλων οι τεχνίτες χρησιμοποιούν την ανόπτηση και την βαφή. Τα μέταλλα και τα κράματα μπορούν να συγκολληθούν.

Οι διαφορές που έχουν τα μέταλλα ως προς τις ιδιότητες τους, οφείλεται στον διαφορετικό τρόπο που ενώνονται τα άτομα του κάθε μετάλλου, μέσα στη μάζα του. Η ένωση αυτή λέγεται μεταλλικός δεσμός.



Τα ιόντα αργύρου «πλέουν» μέσα σε ένα «νέφος» ηλεκτρονίων. Με τις ηλεκτρικές δυνάμεις της έλξης και της άπωσης, τα άτομα συγκρατούνται και σχηματίζουν τον μεταλλικό δεσμό του αργύρου.


Πηγή: jewelpedia.com

bottom of page